Tussen 1 maart en 1 mei moeten huizenbezitters hun belastingaangifte invullen. Op onze site geven we tips voor waar je bij de aangifte rekening mee moet houden voor de eigen woning en de hypotheek. Doordat bij de Belastingdienst al veel gegevens bekend zijn, zoals de WOZ-waarde van je woning en de hypotheekgegevens, staan veel velden al ingevuld. Toch moet je jaarlijks nog een groot aantal vragen over je woning en hypotheek beantwoorden. Het aantal vragen dat je in moet vullen is dynamisch. Afhankelijk van je antwoorden op sommige vragen kun je meer vragen krijgen.
Veel belastingregels rondom de eigen woning
De afgelopen jaren zijn er veel belastingregels rondom de eigen woning bijgekomen.
In 2001 vond een belangrijke wijziging van de wet inkomstenbelasting plaats. Daarbij werd de hypotheekrenteaftrek beperkt tot maximaal 30 jaar.
In 2004 werd de bijleenregeling ingevoerd. Die regeling houdt in dat je bij de verkoop van je woning de overwaarde moet gebruiken om de hypotheek voor de aankoop van een nieuwe woning te verlagen. Anders is de hypotheekrente niet volledig aftrekbaar. Tot die tijd mocht je bij een verhuizing de overwaarde gebruiken voor consumptieve aankopen en dan een volledig nieuwe hypotheek afsluiten waarbij je de hypotheekrente 100% kon aftrekken. In de loop der jaren zijn er veel extra regels bijgekomen rondom de bijleenregeling om aansluiting te zoeken bij de praktijk.
De Wet Hillen werd van kracht in 2005. Met deze wet wilde de overheid stimuleren dat mensen meer aflossen. Tweede Kamerlid Hans Hillen vond het oneerlijk als huizenbezitters met een kleine of geen hypotheek een hoger bedrag aan eigenwoningforfait moeten bijtellen dan het bedrag dat ze aan hypotheekrente kunnen aftrekken. Inmiddels wordt over deze maatregel anders gedacht. Sinds 2019 wordt de Wet Hillen in 30 jaar tijd via kleine stapjes afgebouwd.
In 2013 vond een volgende grote wijziging plaats. Voor nieuwe hypotheken afgesloten vanaf 1 januari 2013 is de hypotheekrente alleen aftrekbaar bij een annuïteiten- of lineaire hypotheek, die je in 30 jaar tijd volledig aflost.
Voor hypotheken die op 31 december 2012 al bestonden, waaronder veel aflossingsvrije hypotheken, geldt een overgangsregeling. De hypotheekrente is dan nog steeds aftrekbaar, maar wel maximaal 30 jaar.
Sinds 2014 is de maximale hypotheekrenteaftrek elk jaar iets verlaagd. Die afbouw is nu tot een einde komen. Vanaf 2023 geldt voor iedereen dat de maximale hypotheekrenteaftrek maximaal de eerste schijf is (in 2024: 36,97%).
Als huizenkoper heb je maar te voldoen aan al die belastingregels. Je mag de hypotheekrente dus maximaal 30 jaar aftrekken, moet bij een verhuizing de overwaarde gebruiken om de hypotheek op je volgende woning te verlagen en je nieuwe hypotheekvorm moet aan de aflossingsregels voldoen. Een hypotheekadviseur kan je daarbij helpen.
Maar dan moet je wel alle informatie beschikbaar hebben voor je adviseur. Daar wringt de schoen bij veel mensen. Sommige hypotheken zijn aan het begin van deze eeuw of zelfs in de vorige eeuw afgesloten. Je bent ondertussen misschien één of een paar keer verhuisd. Wellicht heb je één of meerdere andere partners gehad en zijn de overwaarde en hypotheek toen op een bepaalde manier verdeeld. Heb je nog je belastingaangifte van 2012 die laat zien of je onder de overgangsregeling valt voor bijvoorbeeld aflossingsvrije hypotheken? Heb je na 2012 een nieuwe hypotheek afgesloten en ben je inmiddels weer verhuisd, en heb je dan bij de volgende hypotheek voor de restanthypotheek de resterende looptijd aangehouden? Voor een “normale” belastingplichtige is dit alles niet te volgen.
De Belastingdienst gaat ervan uit dat je al die informatie op een rij hebt. Jij bent uiteindelijk verantwoordelijk voor de gegevens die je invult bij je belastingaangifte. Een belastingplichtige die al zijn financiën op een rij heeft, zijn financiële geschiedenis goed bewaart en een belastingdeskundige inhuurt voor de belastingaangifte, voldoet waarschijnlijk netjes aan de regels. Maar de gemiddelde belastingplichtige zal het moeilijker hebben en zal sommige vragen niet geheel correct invullen.
Dat kan verschillende gevolgen hebben. Het kan zijn dat de Belastingdienst erachter komt dat de belastingplichtige iets verkeerd heeft ingevuld, waarna een naheffing of zelfs een boete kan volgen. Het kan ook zijn dat de belastingplichtige per ongeluk zichzelf benadeelt door iets verkeerd in te vullen. Tot slot kan het zijn dat de belastingplichtige iets verkeerds invult wat in zijn voordeel uitpakt en dat de Belastingdienst dit niet ziet. Die kans is heel groot, omdat ook de Belastingdienst veel gegevens uit het verleden niet heeft en vaak afhankelijk is van de informatie van de belastingplichtige.
Kortom: we hebben een heel complex belastingstelsel als het gaat om de eigen woning. Daarnaast heeft de Belastingdienst een automatiseringssysteem dat piept en kraakt. Zeker als voor een groot aantal belastingplichtigen per 1 januari 2031 de maximale aftrek van 30 jaar voor (een deel van) de hypotheek officieel eindigt, zal er ongelijkheid komen tussen belastingplichtigen die gegevens juist hebben bijgehouden en belastingplichtigen die dat niet hebben.
De Belastingdienst hoopt waarschijnlijk dat er uiterlijk in 2031 besloten is om over te stappen op een versimpeling of aanpassing van de belastingregels rondom de eigen woning. Voor versimpeling zal voldoende draagvlak zijn. Alleen de uitvoering van een versimpeling zal niet eenvoudig zijn. Tenzij je kiest voor een radicale afschaffing van de hypotheekrenteaftrek natuurlijk. Maar daar is dan weer geen groot draagvlak voor.
